https://mufity.blogspot.com/2018/10/akkoyunlu-hukumdar-ve-uzun-hasann-oglu.html

https://mufity.blogspot.com/2018/10/akkoyunlu-hukumdar-ve-uzun-hasann-oglu.html


ARAŞTIRMACI YAZAR: MÜFİT YÜKSEL

Ekim 05, 2018

AKKOYUNLU HÜKÜMDARI VE UZUN HASAN’IN OĞLU SULTAN YAKUB’UN MUŞ-BULANIK ABRI KÖYÜNDEKI SEYYID AYNU’L-MELEK/AYNU’L-MELIK ZAVIYESI İLE ALAKALI VERDIĞI 887/1482 TARIHLI FARSÇA HÜKÜM

Akkoyunlu Hükümdarı Ve Uzun Hasan’ın Oğlu Sultan Yakub’un Muş-Bulanık Abri Köyündeki Seyyid Aynu’l-Melek/Aynu’l-Melik Zaviyesi İle Alakalı Verdiği 887/1482 Tarihli Farsça Hüküm.

Not: Böylesine önemli tarihi bir belgeyi bize gönderme lütfunda bulunan Seyyid Aynu’l-Melek ve Şeyh Tahir El-Abrî sülâlesinden dostumuz Mehmed Said Selvi’ye teşekkürü borç biliriz

Akkoyunlu Hükümdarı Sultan Yakub Bahadır'ın Yeni bulunan Muş-Bulanık Abrî köyünde Seyyid Aynu'l-Melik ahfâdına/dergâhına verdiği 887/1482 Tarihli Farsça hüküm hem  bölgeyle ilgili hem Akkoyunlulularla hem de Fars dili ile ilgili çok önemli bir tarihi belge niteliğindedir.

هوالغنی

الحكم لله

ابوالمظفّر يعقوب بهادر

حكام و عمال و مباشران اشغال نواب اجلای وكلای عالی و كدخدايان آنجا بدانند كه دراينوقت رئس الاقطاب و سلالة الانجاب شيخ الشيوخ السيّد.... بدرگاه جهانپناه آمد و نمود كه قريۀ آبری بزاويۀ سيّد عين الملك معرّف و مسلّم است و با غايتهيچ آفريدۀ بعلّت مال رسوم سابقا و حالا متعرض او نشده اند و بر طبق اين معنی قاضی و كلامران آنجا اداء شهادت نمودند بنابران مقرّر فرموديم كه حچن نمودۀ واقعی باشد لاسيّما بالاصل و بالامّ كه از قديم الايام الی الآن همه ساله استمراركه يافته شد و داخل جمع اخلاط نشده بشو درتحت جمع محلّی مرقومه داشته و حچن درازمنۀسابقه فرمان حضرت خاقانی جنّت مكانی بيگ بابام معاف و مسلّم بحصه باش و با اكنون مستمرّ و برقرار فرموديم كه احدا من الآحاد مزاحم قشله نباشند و در مال تقرری آنجا قصوری نشود بهماندستور متعرض نكرديد و بطريقی كه با اكنون عمل نموده باشند عمل نمايند و بنابران قدغن و امر نموديم كه فردا من الافراد بجهت تكالفات و بعلّت خارجيات كه ابواب آن مشار و دست از بيكار و شكار و الام و الاغ بعرض محبّ اعلام نمايند تعويل و اعتماد بتوقيع رفيع اشرف اعلی نمايند . تحريرا في ثانی ربيع الاول سنه سبع و ثمانين وثمان مأ ئة

٨٨٧

Tercümesi:

Huve’l-Ganiyy

Ebu’l-Muzaffer Yakub Bahadır

Valiler, Vazife sahipleri, meslek idarecileri ve yüce seçkin vükela naipleri ve o tarafların kethüdaları bilsinler ki, Bu zamanda Kutupların/Aktâbın ve asil/necip sülâlenin reisi, şeyhlerin şeyhi Es-Seyyid….Cihanpenah/âlemin sığınağının huzuruna/kapısına gelip (beyyine) gösterdi ki, Seyyid Aynu’l-Melek/Melik[1] Zâviyesi ile bilinen, maruf olan Abrî karyesi/köyü geçmişte ve halen hiçbir kimse, hiçbir insan mal vergisi sebebi ile oraya uğramamış, rusum talebinde bulunmaz imiş. Ve bu manaya mutabık olarak oradaki kadı ve diğer söz sahipleri de şehadette bulundular. Ona binaen, mukarrer kılıp/kararlaştırıp buyurdum ki, her ne suretle bir arz vâkî olsa özellikle aslı ve menşei ile eski zamanlardan bu ana değin her sene devam bulmuştu. Ve Ahlat’ta toplananlara da dahil olmamış, yukarıdan aşağıya mezkur mahalde toplananlara dahil olmuş. Vaktaki, geçmiş zamanlarda Cennet-Mekân Beybabamın[2] ferman-ı hazret-i hakânisi ile (orası) muâf ve  hisse ile müsellemdi. Ve şimdiyle aynen devam edecek şekilde karar buyurdum ki, kimselerden hiç kimse Kışlıklarında zahmet, sıkıntılara maruz kalmasın. Orada kararlaştırılmış/mukarrer mallarda herhangi bir kusur bulunmasın. Ve bu düstur üzere talepte bulunmayasınız. Şu ana kadar amel edilen tarik üzere iş görsünler. Ve ona binaen yasak koyup emir buyurdum ki, efradtan hiçbir ferd  zorluk/meşakkat çıkarma, tekalif yükleme yönünde veya  bunun haricinde olanlar hususunda rahatsızlık verip tazyik ederek, o şan, şeref, ihtiram sahibinin kapılarını zorlamayacak, mallarının gasp ve yağmaya uğramaması hususu, ulam ve ulak vasıtası ile bildirilecek, arz ve beyan edilecek. En yüce şeref sahibinin emir ve fermanına itimad edilip ona göre mes’uliyet alınsın.

İki Rebiülevvel sene sekiz yüz seksen yedide yazıldı

887  

Belgede  Akkoyunluların, gerek Eyyubiler, gerekse Memlüklüler ve Osmanlılar gibi Ehl-i Beyt’ten olan Seyyid-Şerif ailelerine ve bunlara âit zâviyelere, mülklere hürmet göstererek vergi, rusum vs. den muaf tuttukları görülmektedir. Bu hususta önceki devlet/hanedanların adet ve tatbikatını aynen takip etmişlerdir.

Gerek bu belge gerekse Hicri 823 tarihli vakfiye metni eski devirlerden beri Muş-Bulanık Abrî köyündeki  Aynu’l-Melek Seyyid ailesinin varlığını ve buna dair vesikaların olduğunu ortaya koymaktadır.

Eski Türkçe metinlerde kullanılan ve halen bazı bölgelerde konuşma dilinde var olan “ Ne zaman, ne zaman ki, her ne zaman, vaktaki, ne suretle” anlamlarına gelen, Haçan/Kaçan   خچن    قاچان  قچن   edatı ( Cem Dilçin, Yeni Tarama Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1983, Shf.121) Farsça belge metninde iki kez  حچن  şeklinde yer almıştır. Türkçe bu edatın Farsça bir metinde kullanımına ilk kez rastlanılmaktadır. 

Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan'ın, Kışı Diyar-ı Rum'da geçireceğini bildiren, Karamanoğlu Pir Ahmed Bey'e, 1 Rebîussânî 877/5 Eylül 1472 Tarihli Farsiyyu'l-İbâre Hükmü

Abrî Köyünde Şeyh Aynu'l-Melek Zâviyesi Ve Camii

Abrî Köyünde Şeyh Aynu'l-Melek Zâviyesi Ve Camii

Akkoyunlular Ve Sultan Yakup İle İlgili Bakınız:

Feridun Ahmed Bey,  Nişancı, Münşeâtü’s-Salâtîn, Yazma, Topkapı Sarayı Kütüphanesi Yazmaları, R.1960

Feridun Ahmed Bey, Nişancı, Münşeâtü’s-Salâtîn, Takvimhâne-i Amire, 1265

Hasan-ı Rumlu, Ahsenü’t-Tevârîh, Çeviren: Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2006

John E. Woods, The Aqquyunlu Clan, Confederation, Empire: A Study in 15th/9th Century Turko-Iranian Politics, Bibliotheca Islamica, Minneapolis&Chicago, 1976

John E. Woods, 300 Yıllık Türk İmparatorluğu: Akkoyunlular, Türkçe’ye Çeviren: Sibel Özbudun, Ek Yazılar Ve Açılamalar: Necdet Sakaoğlu, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1993

Uzunçarşılı, Prof. Dr. İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri, Ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, TTK Yayınları, Üçüncü Baskı, Ankara, 1984

Not: Tüm Yayın Hakları Mahfuzdur.

---

[1] Abri köyü ve zâviyesi ile ilgili bir kısım 18. Ve 19. Yüzyıllara ait muahhar vesikalarda Aynu’l-Melek عين الملك şeklinde değil,  Aynuddîn عين الدين  veya Abdülmelik  عبدالملك  şeklinde galat şekilde kaydedilmiştir. Gerek vakfiyede gerekse bir kısım başka vesikalarda Şeyh Seyyid Aynu'l-Melek bin Ramazan şeklinde kaydedilmiştir.

[2] Fatih Sultan Mehmed’in çağdaşı/muasırı olan ünlü Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan (Vefatı:1478)